GIỚI THIỆU VÀ HƯỚNG DẪN KHAI THÁC THƯ VIỆN SỐ CỦA THƯ VIỆN CÔNG CỘNG NEW YORK (NYPL DIGITAL COLLECTIONS)

New York Public Library Digital Collections (NYPL Digital Collections) là một trong những kho tài nguyên số hàng đầu thế giới được xây dựng bởi Thư viện Công cộng New York – một trong những thư viện công cộng lớn nhất và uy tín nhất tại Hoa Kỳ.

1. Giới thiệu chung

Với gần 700.000 tài liệu số được cung cấp miễn phí, NYPL đã và đang góp phần quan trọng vào việc mở rộng khả năng tiếp cận tri thức cho công chúng trên toàn cầu. Kho tư liệu số này bao gồm chủ yếu là hình ảnh, nhưng cũng tích hợp nhiều định dạng tài liệu khác như văn bản, bản đồ, bản ghi âm và phim. Những tài liệu này phản ánh một bức tranh đa diện và sinh động về lịch sử, văn hóa, nghệ thuật và đời sống xã hội, không chỉ của New York mà còn của nhiều khu vực và cộng đồng trên thế giới.

2. Nội dung và cấu trúc của NYPL Digital Collections

NYPL Digital Collections là một kho tư liệu phong phú, được phân loại khoa học và có khả năng tiếp cận cao. Nội dung có thể được chia thành các nhóm chính sau:

• Hình ảnh tư liệu: Gồm các bức ảnh lịch sử, bản vẽ minh họa, tranh khắc, bưu thiếp, áp phích quảng cáo cổ, ảnh chân dung, ảnh kiến trúc và nhiều thể loại khác. Đây là mảng chiếm tỷ lệ lớn nhất trong kho dữ liệu.

• Bản đồ và bản vẽ kỹ thuật: Tư liệu bản đồ địa lý và bản vẽ kỹ thuật về thành phố New York, Hoa Kỳ và các khu vực khác trên thế giới, đặc biệt hữu ích cho nhà nghiên cứu đô thị học, địa lý học, quy hoạch và lịch sử.

• Văn bản số hóa: Bao gồm bản viết tay, sách hiếm, thư từ cá nhân, nhật ký, biên bản, văn bản pháp lý cổ và nhiều loại hình tài liệu văn bản gốc khác.

• Tư liệu nghe nhìn: Các bản ghi âm, bản nhạc, video phỏng vấn, phim tài liệu và phim cổ điển.

• Bộ sưu tập đặc biệt: Các bộ sưu tập được phân loại theo chủ đề như “Phụ nữ và bầu cử”, “Đại dịch cúm 1918”, “Lịch sử người nhập cư tại New York”, “Thời trang qua các thời kỳ”…

Từng bộ sưu tập trong NYPL Digital Collections không chỉ là một tập hợp tài liệu mà còn được thuyết minh, gắn thẻ, tổ chức hợp lý để người dùng dễ dàng định hướng và khám phá.

3. Truy cập NYPL Digital Collections

NYPL cung cấp truy cập hoàn toàn miễn phí đến bộ sưu tập số của mình thông qua địa chỉ:

🔗 https://digitalcollections.nypl.org

Giao diện trang web được thiết kế thân thiện, trực quan, phù hợp với cả người dùng phổ thông và các nhà nghiên cứu chuyên sâu. Bạn không cần đăng ký tài khoản để truy cập và tải về phần lớn tài liệu trong kho dữ liệu.

Các chức năng chính trên trang chủ:

• Thanh tìm kiếm trung tâm: Cho phép tìm kiếm toàn văn theo từ khóa.

• Khám phá theo chủ đề hoặc bộ sưu tập: Người dùng có thể duyệt các chủ đề gợi ý như "Photography", "Maps", "Fashion", "Postcards", "Women's History"...

• Bộ lọc nâng cao: Tìm kiếm theo định dạng tài liệu, tên người/tổ chức, thời gian, ngôn ngữ, trạng thái bản quyền...

4. Cách thức khai thác tài nguyên hiệu quả

NYPL Digital Collections không chỉ là kho dữ liệu tham khảo mà còn là một công cụ học thuật, giáo dục và sáng tạo mạnh mẽ. Để khai thác hiệu quả nguồn tài nguyên này, người dùng có thể áp dụng các cách tiếp cận sau:

a. Tìm kiếm thông tin theo từ khóa

• Gõ từ khóa trực tiếp vào thanh tìm kiếm (tiếng Anh). Có thể sử dụng dấu ngoặc kép để tìm cụm từ chính xác (“immigrant labor”, “women’s suffrage”...).

• Kết hợp từ khóa với bộ lọc để thu hẹp phạm vi tìm kiếm.

b. Duyệt theo bộ sưu tập (Collections)

• NYPL phân loại các tài liệu thành bộ sưu tập theo chủ đề, người sáng tạo, nguồn gốc… Việc khám phá theo bộ sưu tập giúp người dùng tiếp cận thông tin có hệ thống, theo hướng chuyên đề.

c. Duyệt theo định dạng (Formats)

• Có thể chọn các định dạng cụ thể: Photographs, Maps, Manuscripts, Books, Prints, Audio, Moving Images…

d. Sử dụng chế độ xem mở rộng

• Mỗi tài liệu đều có mục thông tin chi tiết (metadata), bao gồm: tên tài liệu, ngày tháng, người sáng tạo, mô tả, ghi chú về quyền sử dụng, định dạng kỹ thuật và liên kết tải về.

e. Chia sẻ và lưu trữ

• Người dùng có thể chia sẻ đường dẫn của từng tài liệu hoặc nhúng tài liệu vào website, bài thuyết trình (với điều kiện tôn trọng bản quyền).

5. Ứng dụng trong học tập, nghiên cứu và sáng tạo nội dung

NYPL Digital Collections là công cụ đắc lực trong các hoạt động sau:

• Nghiên cứu khoa học: Cung cấp tư liệu gốc phục vụ nghiên cứu lịch sử, văn hóa, đô thị học, nghệ thuật thị giác…

• Giảng dạy: Giáo viên có thể sử dụng hình ảnh, bản đồ, video tư liệu để minh họa sinh động cho bài giảng các môn lịch sử, xã hội, nghệ thuật, văn học.

• Sáng tạo nội dung: Các nhà làm phim, nhà báo, nhà thiết kế có thể khai thác nguồn ảnh, phim, bản vẽ quý hiếm trong phạm vi cho phép để minh họa cho sản phẩm sáng tạo.

• Học tập tự thân: Người học cá nhân có thể tự tìm hiểu các chủ đề yêu thích với dữ liệu có độ tin cậy cao và đa dạng định dạng.

6. Lưu ý về bản quyền

Một điểm mạnh của NYPL là có chính sách bản quyền rõ ràng và minh bạch. Mặc dù phần lớn tài liệu trong kho thuộc phạm vi công cộng (public domain) – tức được phép tải, chia sẻ và sử dụng lại không cần xin phép – nhưng vẫn có một số tài liệu có giới hạn về bản quyền.

Hướng dẫn kiểm tra bản quyền: Ở mỗi tài liệu đều có mục “Rights Statement” chỉ rõ tình trạng bản quyền. Một số tài liệu chỉ dùng cho mục đích giáo dục, phi thương mại. Khi sử dụng tài liệu trong ấn phẩm, bài nghiên cứu, hoặc sản phẩm công cộng, nên trích dẫn đầy đủ nguồn tài liệu theo chuẩn khoa học.

7. So sánh với các thư viện số khác

NYPL Digital Collections có thể so sánh với một số thư viện số danh tiếng toàn cầu như:

NYPL có thế mạnh đặc biệt về hình ảnh tư liệu quý hiếm, giao diện trực quan, tổ chức dữ liệu thân thiện, và là kho lưu trữ sâu sắc về New York – một biểu tượng toàn cầu về văn hóa đô thị và di sản nhập cư.

8. Kết luận

Trong kỷ nguyên số, việc tiếp cận và sử dụng nguồn tài nguyên chất lượng, miễn phí, hợp pháp là một lợi thế lớn cho cộng đồng học thuật, người làm nội dung sáng tạo và công chúng yêu tri thức. NYPL Digital Collections chính là một điểm đến như vậy – nơi lưu giữ ký ức tập thể của xã hội Hoa Kỳ nói chung và thành phố New York nói riêng.

Với phương thức truy cập đơn giản, nội dung phong phú và tổ chức hợp lý, NYPL không chỉ là nơi tham khảo mà còn là công cụ học tập suốt đời, bệ đỡ cho giáo dục mở và nguồn cảm hứng sáng tạo không giới hạn.