Thư viện – không gian gìn giữ ánh sáng tri thức trong hành trình giáo dục

Trong hành trình bền bỉ của sự nghiệp “trồng người”, hình ảnh người thầy từ lâu đã trở thành biểu tượng của sự tận tụy, bao dung và khai sáng. Mỗi dịp 20/11, xã hội lại lắng lại một nhịp để tri ân những người đã thắp lên ngọn lửa tri thức, đồng hành cùng bao thế hệ học trò vượt qua những thử thách đầu đời. Họ là người gieo hạt, là người kiên nhẫn vun trồng những ước mơ, truyền cho người học niềm tin, nghị lực và khát vọng vươn lên, không chỉ bằng tri thức mà bằng chính nhân cách và tấm lòng.

Nhưng song hành với người thầy còn có một nhân tố âm thầm mà quan trọng, hiện diện trong từng bước tiến của giáo dục: đó chính là thư viện. Nếu thầy cô gieo mầm tri thức, thì thư viện là vùng đất màu mỡ để những mầm xanh ấy sinh sôi và lớn lên; nếu bài giảng trên lớp mở ra cánh cửa, thì thư viện chính là con đường rộng lớn phía sau cánh cửa ấy, nơi người học tự mình bước tiếp để khám phá xa hơn, sâu hơn.

Trong suốt tiến trình phát triển giáo dục, thư viện giữ vai trò như một “bộ nhớ tập thể” của nhà trường và của cả xã hội. Đi qua hàng trăm năm, dù hình thái đã thay đổi – từ những tủ sách gỗ truyền thống tới không gian thư viện số hiện đại – nhưng tinh thần cốt lõi của thư viện vẫn nguyên vẹn: lưu giữ tri thức và phục vụ con người. Ở đó, mỗi cuốn sách không chỉ là vật thể, mà là một cuộc đối thoại giữa quá khứ và hiện tại; giữa những người đã từng đi qua con đường tri thức và những người đang bắt đầu hành trình. Với người học, thư viện là nơi họ trở lại sau giờ lên lớp để đào sâu những điều thầy cô hướng dẫn, để kiểm nghiệm, mở rộng hoặc thậm chí phản biện lại tri thức vừa tiếp nhận. Và chính ở không gian lặng lẽ đó, người học trưởng thành – từng trang sách mở ra một lối nghĩ mới, từng tài liệu nghiên cứu gợi mở một cách tiếp cận khác, từng giờ tự học nuôi dưỡng khả năng tự chủ và bản lĩnh trí tuệ. Thư viện vì thế trở thành người thầy thứ hai – lặng lẽ nhưng bền bỉ bồi đắp tri thức cho cả thế hệ.

Không chỉ người học cần thư viện; chính thầy cô cũng là những “bạn đọc đặc biệt” của không gian tri thức này. Công tác giảng dạy ngày nay đòi hỏi mỗi giảng viên, giáo viên phải không ngừng đổi mới, cập nhật tri thức, nắm bắt các xu hướng nghiên cứu và phương pháp dạy học tiên tiến. Bài giảng không còn là những trang giáo trình cố định mà là kết tinh của trải nghiệm, nghiên cứu và tiếp thu từ nhiều nguồn tài liệu học thuật khác nhau. Thư viện, với hệ thống sách mới, cơ sở dữ liệu trực tuyến, các công trình khoa học trong và ngoài nước, vì thế trở thành nguồn lực sống giúp người thầy liên tục tái tạo tri thức.

Không có một hệ sinh thái học liệu phong phú, thật khó để yêu cầu sự sáng tạo trong phương pháp hay sự đổi mới trong nội dung giảng dạy. Thư viện chính là bệ phóng, là hạ tầng tri thức giúp nâng tầm chất lượng dạy và học trong nhà trường. Bối cảnh chuyển đổi số đặt ra yêu cầu mới đối với giáo dục: học tập mọi lúc, mọi nơi; học tập suốt đời; học tập theo nhu cầu cá nhân hóa. Khi ấy, thư viện – nếu chỉ dừng lại ở vai trò lưu trữ – sẽ bị tụt lại. Nhưng thư viện hiện đại đã bước ra khỏi khuôn khổ truyền thống để trở thành trung tâm tri thức mở, nơi kết nối người học với nguồn tài nguyên không giới hạn.

Thư viện số, với kho dữ liệu trực tuyến, tài nguyên học thuật quốc tế, sách điện tử, tạp chí, video bài giảng, mô phỏng khoa học, mô hình AI hỗ trợ tìm kiếm, phân tích và gợi ý tài liệu, đã mở ra một chân trời mới cho người học. Không còn giới hạn bởi bức tường hay thời gian mở cửa, thư viện số đồng hành cùng người học 24/7, đáp ứng mọi nhu cầu tra cứu – từ cơ bản đến chuyên sâu. Đối với giáo dục đại học, nơi tính tự chủ và nghiên cứu khoa học được đặt lên hàng đầu, thư viện kỹ thuật số không chỉ hỗ trợ mà còn tạo ra động lực để nâng cao chất lượng đào tạo, năng lực nghiên cứu và hiệu quả học tập. Thư viện đang chuyển mình mạnh mẽ: từ nơi lưu giữ sách đến hệ sinh thái tri thức – kết nối con người với thế giới, kết nối hiện tại với tương lai, kết nối nhà trường với mô hình giáo dục toàn cầu.

Nhân ngày Nhà giáo Việt Nam 20/11, khi cả xã hội hướng về những người thầy với lòng tôn kính sâu sắc, chúng ta cũng không quên tri ân những người lặng thầm đứng sau quầy sách – những cán bộ thư viện. Họ không đứng trên bục giảng, nhưng lại là người gìn giữ từng đầu sách, cẩn trọng sắp xếp từng trang tư liệu, hướng dẫn từng bạn đọc tra cứu, tìm kiếm và tiếp cận tri thức. Họ là những người gìn giữ “ngọn lửa phía sau ngọn lửa”, đảm bảo cho dòng chảy tri thức luôn liên tục, bền bỉ và không bao giờ tắt. Nếu thầy cô là người gieo hạt, thì thư viện là mảnh đất nuôi dưỡng để hạt giống ấy nảy mầm và lớn lên. Nếu thầy cô là ánh sáng soi đường, thì thư viện là tấm gương lớn phản chiếu, lưu giữ và lan tỏa ánh sáng ấy đến nhiều thế hệ.

Sự nghiệp giáo dục không thể chỉ dựa vào người thầy, cũng không thể thiếu người học. Đó là một hành trình đồng kiến tạo, trong đó thư viện đóng vai trò như mạch nguồn, như nền đất, như cầu nối. Thầy cô mở lối – thư viện giúp con đường ấy được mở rộng. Thầy cô truyền cảm hứng – thư viện duy trì, nuôi dưỡng và phát triển nguồn cảm hứng đó bằng vô vàn cánh cửa tri thức mới. Trong dịp 20/11 này, tri ân thầy cô không chỉ là tri ân những bài giảng, những tháng năm đứng lớp, mà còn là tri ân những giá trị mà thầy cô gửi gắm vào thế hệ trẻ; là sự trân trọng đối với hành trình gieo trồng thầm lặng nhưng vĩ đại. Và cũng là dịp để nhắc nhớ rằng thư viện – từ truyền thống đến hiện đại – luôn là một phần không thể tách rời của sứ mệnh giáo dục. Để một nền giáo dục mạnh, nhất thiết phải có một nền tảng thư viện mạnh; để tri thức lan tỏa xa, cần có những không gian gìn giữ và nuôi dưỡng tri thức một cách bền vững.

Nhân ngày Nhà giáo Việt Nam, xin gửi lời tri ân sâu sắc đến tất cả thầy cô – những người thắp sáng tri thức và truyền đi niềm tin. Đồng thời, cũng xin gửi lời biết ơn đến những thư viện, những cán bộ làm công tác thư viện – những “người gìn lửa tri thức” thầm lặng nhưng bền bỉ. Bởi thầy cô là ánh sáng giúp con đường giáo dục sáng rõ; và thư viện là nơi ánh sáng ấy được lưu giữ, lan tỏa và soi rọi cho nhiều thế hệ mai sau.